Vipassana meditatie – Wat stilte je kan bieden als alles even wegvalt

Over verdwalen in jezelf, thuiskomen in stilte en waarom niets doen soms het dapperste is wat je kunt doen

Vaak krijg ik de vraag: “Hoe ziet zo’n stilte-retraite eruit? Wat doe je daar precies?” Of gewoon: “Tien dagen zonder contact, zonder telefoon, zonder prikkels? Waarom zou je dat doen?”

Die vragen begrijp ik maar al te goed. De eerste keer dat ik over Vipassana hoorde, dacht ik: dit is niets voor mij. Tien dagen zonder afleiding, geen gesprekken, geen oogcontact – waarom zou iemand dat vrijwillig doen? Als je nog nooit met stilte of meditatie in aanraking bent geweest, klinkt het alsof je jezelf een onnodig zware uitdaging oplegt. Toch raakte het iets in mij.

Tijdens mijn wereldreis kwam ik Vipassana toevallig tegen. In die periode was ik bewust op zoek naar ervaringen buiten mijn comfortzone, naar iets dat me zou uitdagen. Ik besloot het te proberen. Niet vanuit overtuiging, maar vanuit nieuwsgierigheid. Achteraf gezien bleek het geen uitstapje, maar een ingang. Naar mezelf. Naar rust. Naar een manier van leven die ik sindsdien steeds weer opzoek.

Wat begon als een experiment, is nu onderdeel van mijn leefstijl geworden. Geen wondermiddel, geen spirituele prestatie, maar een manier om terug te keren naar wat er werkelijk in mij speelt. Iedere retraite brengt iets nieuws aan het licht. Soms is het kalm, soms intens en confronterend, maar altijd echt.

Sinds die eerste keer ben ik vaker gegaan. Soms tien dagen, soms een driedaagse. Niet om iets op te lossen, maar om te voelen hoe het echt met me gaat. Om weer af te stemmen. Voor iedereen met een vol hoofd of een lijf dat moe is, voor wie zich overweldigd voelt of gewoon even wil pauzeren: misschien vind je hierin iets herkenbaars.

Wat is Vipassana eigenlijk?

Vipassana is een oude meditatietechniek uit India. De betekenis is eenvoudig: de dingen zien zoals ze werkelijk zijn. Tien dagen lang observeer je – je lichaam, je ademhaling, je emoties en gedachten – zonder erop te reageren. Je verandert niets. Je kijkt. Je blijft zitten. En je ademt.

Alles wat je normaal gebruikt om te ontsnappen valt weg. Geen muziek, geen boek, geen gesprekken, geen telefoon. Geen afleiding. Alleen jij en wat zich van binnen aandient. Juist dat maakt het zo krachtig.

Het bijzondere aan Vipassana is dat het voor iedereen toegankelijk is. Je hoeft niet spiritueel te zijn, of ervaring te hebben met mediteren. Of je nu werkt in de zorg, in een leidinggevende rol zit, ouder bent of gewoon meer zelfinzicht zoekt – stilte is van niemand, en dus voor iedereen.

Hoe ziet zo’n dag eruit?

De structuur van een Vipassana-retraite is elke dag hetzelfde, en juist die eenvoud biedt houvast:

• 04:00 – Gong: begin van de dag
• 04:30 – 06:30 – Meditatie in de zaal of op eigen plek
• 06:30 – 08:00 – Ontbijt en rust
• 08:00 – 11:00 – Begeleide meditatie
• 11:00 – 13:00 – Warme lunch en rust
• 13:00 – 17:00 – Meditatie in blokken
• 17:00 – 18:00 – Theepauze (lichte maaltijd)
• 18:00 – 19:00 – Meditatie
• 19:00 – 20:30 – Avondlezing door S.N. Goenka (video)
• 20:30 – 21:00 – Avondmeditatie
• 21:30 – Lichten uit

Je mediteert zo’n tien uur per dag. Je praat niet. Je kijkt niemand aan. Je bent met jezelf. En dat maakt het zwaar – maar ook zuiverend.

Wat stilte naar boven brengt

De eerste dagen van mijn eerste retraite waren ronduit heftig. Mijn lichaam protesteerde bij elke zit. Mijn knieën deden pijn, mijn rug trok, en mijn schouders stonden strak van de spanning. Ik kon nauwelijks een houding vinden die ook maar enigszins comfortabel was. Alles in mij wilde bewegen, opstaan, iets anders doen. Mijn hoofd draaide overuren – gedachten tuimelden over elkaar heen, variërend van ‘had ik dit maar nooit gedaan’ tot ‘hoe lang nog tot de volgende pauze?’. Stiekem hield ik de tijd bij en vroeg ik me telkens af: wanneer is dit voorbij?

Het was alsof alles waar ik normaal aan voorbij ren – de kleine twijfels, de fysieke signalen, de onrust – nu in vol ornaat voor me stond. En ik kon er niet omheen. Geen telefoon om af te leiden. Geen koffietje om het weg te schuiven. Geen gesprek om me aan vast te houden. Alleen maar ik. Met alles wat er opkwam.

Tot dag zes was ik vooral bezig met weerstand. Ongeduld. Frustratie. Mijn ademhaling voelde oppervlakkig en geforceerd. Het leek alsof de tijd stilstond en de dagen zich eindeloos uitstrekten. Pas rond dag zeven begon er iets te verschuiven. Niet omdat de pijn ineens weg was, maar omdat ik er niet meer tegen vocht. Ik begon te blijven zitten. Niet omdat het fijn was, maar omdat het mocht zijn wat het was.

En toen begon ik beter te voelen. Mijn zintuigen scherpten zich. Geuren leken dieper binnen te komen. Kleuren leken intenser. Mijn adem klonk voller. Mijn lichaam voelde anders – alsof ik weer afgestemd was op een frequentie die ik vergeten was. Toen ik na tien dagen weer begon te praten, voelde mijn eigen stem vreemd. Alles om me heen leek versneld. Het contrast was groot, bijna overweldigend.

Maar wat overbleef, was helderheid. Stilte had me niet leeg gemaakt – het had me gevuld. En ik wist: dit raakt iets wat ik vaker nodig heb. Sindsdien keer ik regelmatig terug. Soms voor rust. Soms voor helderheid. Soms omdat ik gewoon weer wil voelen wat er echt speelt. Sindsdien keer ik terug, steeds opnieuw. Soms om rust te vinden, soms om te reflecteren, soms om opnieuw te kunnen kiezen.

Wat ik meeneem – en wat ik nu deel

Wat ik vond in de stilte neem ik nog altijd met me mee. Niet als een verhaal over ‘de ultieme rust’, maar als een levend proces dat telkens iets nieuws in beweging zet. Vipassana werd geen doel, maar een terugkeerpunt. Het is een manier van leven geworden. De dagen die ik in stilte doorbreng voelen als onderhoud, een soort innerlijke APK. In mijn dagelijks leven gebruik ik de principes van deze beoefening in mijn benadering van alles wat op mijn pad komt – in contact met anderen, in mijn werk, in mijn keuzes. Het helpt me om weer contact te maken met wat er leeft onder de oppervlakte. Om niet alleen maar te reageren op prikkels, maar te voelen wat ík wil voeden in mijn leven.

Stilte heeft me geleerd dat onder de laag van onrust en afleiding vaak iets veel diepers ligt: een stroom van creativiteit, helderheid, en richting. Ideeën die eerder geen ruimte kregen, begonnen ineens te stromen. Inzichten waar ik normaal aan voorbij ging, konden landen. Het voelt als mentale ruimte maken, waardoor er iets nieuws mag ontstaan – in jezelf én in je werk.

En ik ben niet de enige. Wereldwijd zijn er mensen die Vipassana integreren in hun dagelijks leven. De bekende schrijver Yuval Noah Harari, onder andere bekend van het boek Sapiens, noemt deze stilte essentieel voor zijn focus en creativiteit. Hij mediteert dagelijks en trekt zich jaarlijks een of twee maanden terug om ruimte te maken voor helderheid en richting.

Ook voor mensen met volle agenda’s en grote verantwoordelijkheden zijn er Vipassana-retraites. Er bestaan speciale edities voor leiders, bestuurders en ondernemers, waarin dezelfde techniek wordt aangeboden – met aanvullende lezingen over hoe deze stilte kan bijdragen aan beter besluitvormingsvermogen, innerlijke veerkracht en aanwezig leiderschap. S.N. Goenka – de leraar achter deze retraites – was zelf jarenlang zakenman. Hij begreep als geen ander hoe waardevol het is om kalmte te vinden in een wereld die altijd doordraait.

In mijn eigen werk als psychodynamisch therapeut zie ik hoe helend het is wanneer iemand opnieuw contact maakt met zichzelf. Soms gebeurt dat in een gesprek, soms in het lichaam, soms in stilte. Daarom werk ik niet alleen met woorden, maar ook met adem, lichaamsbewustzijn en vertraging.

Of je nu komt met vragen, onrust, of juist met een verlangen naar verdieping – je bent welkom. Niet omdat je ‘stuk’ bent of gerepareerd moet worden, maar omdat je jezelf misschien beter wilt leren horen. Je hoeft niet spiritueel te zijn. Alleen nieuwsgierig. En bereid om even stil te worden bij wat in jou leeft.

Kardelen Guidance: het verlangen naar vertraging, naar dieper voelen, naar weer kunnen horen wat je eigenlijk nodig hebt. Niet om alles stil te leggen, maar om ruimte te maken voor wat ertoe doet.

In mijn psychodynamische therapiepraktijk werk ik met diezelfde laag van aandacht. Met adem, met lichaam, met bewustzijn. Soms met woorden. Soms juist in stilte.